(એક્સક્લુઝિવ ફ્રોમ – હોસ્પિટલ @શાસ્ત્રીનગર, ખાતે બનેલ પ્રસંગ)

સવારના દસેક વાગ્યે ‘હોસ્પિટલ રિસેપ્શન કાઉન્ટર’ પર કૉલ આવવાના શરુ થયા. જેમને સારવાર લેવાની છે અથવા રિ-ચેકઅપ માટે બોલાવ્યા છે તેવા પેશન્ટ્સ આવવા લાગ્યા. તેમના હાથમાં રહેલી થેલીની અંદરની કન્સલ્ટ ફાઈલમાં ડૉકટર સાહેબનો સમય ‘સવારના ૧૦:૦૦ થી બપોરના ૧:૩૦ સુધી’ લખેલો છે. ‘વેઈટિંગ એરિયા’માં બેસવાની સૂચના મળે છે. લગભગ સાડા દસ વાગ્યા આસપાસ અન્ય કન્સલ્ટિંગ / જનરલ પ્રેકટીશનર ડૉકટર્સ આવવાની શરૂઆત થાય છે. મેઈન સર્જન / સ્પેશિયાલિસ્ટ ડોક્ટર અગિયાર વાગ્યે પહોંચે છે.
પોતાની કેબિનમાં જઈને AC, વિડીયોકેમ અને અન્ય ઉપકરણો શરુ કરે છે. તેની બાજુમાં એક ટ્રેઈની / ઇન્ટર્નશીપ કરતી કૉલેજ રનિંગ / પાસઆઉટ ગર્લ ડૉકટરની ગતિવિધિઓ જોઇને ભવિષ્યમાં તબીબી કેમ કરવી તે જોવા ઉભી રહે છે. એડમિટ કરેલ પેશન્ટ્સના બેડ પાસે જઈને તેમનું ડેઈલી એનાલિસિસ થાય છે. બહાર બેઠેલ પેશન્ટ્સ એકબીજા સાથે વાતો કરવાનું શરુ કરે છે. હોસ્પિટલમાં રિસેપ્શનિસ્ટ TV સિરિયલો જોયા કરતી હોય ત્યારે તેમને ‘ડોક્ટર સાહેબ ક્યારે આવશે ?’ એ પ્રશ્નના જવાબમાં હંમેશા એક્સક્યુઝ તરીકે ‘હમણાં આવશે, બેસો.’ મળે છે. OPD માટે રાહ જોઈ રહેલા પેશન્ટનો લગભગ ૧૨ વાગ્યે ટર્ન આવે છે. તેમાં વળી અન્ય કોઈ ડોકટર દ્વારા સજેસ્ટેડ પેશન્ટ્સને પહેલા ચાન્સ મળે છે. તેઓને માટે ‘ફ્રી ટ્રીટમેન્ટ’ હોય છે. સામાન્ય પેશન્ટ્સ માત્ર ડૉકટરનો ચહેરો જોવા માટે અમુક પ્રકારની ટોકન અમાઉન્ટ ભરીને લગભગ બે કલાક રાહ જુએ છે. અચાનક ‘રિસેપ્શન કાઉન્ટર’ પરની LED એક નંબર રિફલેકટ કરે છે.

“ટોકન નંબર વન-થ્રી.”
હાંફળો-ફાંફળો પેશન્ટ રિસેપ્શનિસ્ટ પાસે જાય છે.
“મારો નંબર આવી ગયો. જાઉં ?”

સિરિયલ જોવામાં મશગુલ બનેલી એ યુવતી બે વખત બોલ્યા પછી જોયા વિના જવાબ આપે છે. માત્ર પાંચ મિનિટમાં તે પેશન્ટ ડૉકટરની કેબિન બહાર નીકળે છે. તેને સીધો જ હોસ્પિટલ અફિલિએટેડ લેબોરેટરી અને મેડિકલનો રસ્તો તે જ ‘સિરિયલ-ભૂખી’ રિસેપ્શનિસ્ટ દ્વારા બતાવી દેવામાં આવે છે. અગિયાર વાગ્યે આવેલો વ્યક્તિ એ રાહે બેઠો હોય છે કે મિનિમમ તેનો નંબર ૧:૩૦ વાગ્યા પહેલા નિશ્ચિંતપણે આવી જ જશે. દરેક સરકારી ઓફિસોમાં જેમ દર વખતે છેલ્લે અમુક વ્યક્તિઓ લંચ પહેલા બાકી રહી જ જાય છે, તે જ પરિસ્થિતિ હોસ્પિટલ્સમાં હોય છે.

*****
વાર્તા અહી શરુ થાય છે.

“ક્યારે ટર્ન આવશે ?”
“હવે સાહેબનો જવાનો સમય થયો. હવે તેઓ સાંજે પાંચ વાગ્યે આવશે. ટોકન તમારી પાસે રાખો. એ પ્રમાણે પાંચ વાગ્યે આવી જાઓ.” રિસેપ્શનિસ્ટ પોતાનું ટિફિન કાઢતાં બોલી.
“ઠીક છે.”

ડૉકટર સાહેબ મારતે ઘોડે દોઢ વાગ્યે પોતાની કારની ચાવી લઈને કેબિનમાંથી બહાર આવે છે.

“સાહેબ, મેં સવારે સાડા નવ વાગ્યે અપોઈન્ટમેન્ટ લીધી હતી. મને સવારે સાડા અગિયાર વાગ્યે અપોઈન્ટમેન્ટ મળી હતી. પેશન્ટ ગઈકાલ રાતનું તકલીફમાં છે. તમારે જલ્દીથી સારવાર કરવી પડશે.”
“સાંજે આવી જાઓ ને, પાંચ વાગ્યે ! જોઈ લઈશું ત્યારે ! ત્યાં સુધી અમુક પેઈન રિલીફ મેડિસીન્સ લઇ લો.” વાત નકારીને ડૉકટર સાહેબ આગળ ચાલ્યા.

“જુઓ સાહેબ, એવું ન ચાલે. અહી સવારના દસ વાગ્યાના ‘વેઈટિંગ એરિયા’માં બહુ શિષ્ટાચાર સાથે બેઠા છીએ. પેશન્ટને પણ એ વિશ્વાસ અપાવ્યો છે કે, હમણાં જ વારો આવી જશે. જો તમારે પાંચ વાગ્યે જ સારવાર કરવાની હતી તો પછી સવારના અગિયાર વાગ્યાની અપોઈન્ટમેન્ટ કેમ આપો છો ? હું દરરોજના અમુક રૂપિયાનો પગારદાર માણસ છું. મારી સાથે જે વ્યક્તિ છે, તે છેલ્લા બે દિવસથી ઘરે છે. કામ અમારું બંનેનું અટક્યું છે. બાર વાગ્યે સારવાર લઈને સીધો કંપની પર કામ કરીને અડધા દિવસના પગારની આશા સાથે અહી આવ્યો છું. તમે અમારા બંનેનો ‘સમય વ્યસ્તતા’નો ચાર્જ આપો અને ફાઈલ ચાર્જ કેન્સલ કરો. ત્યારબાદ અમે પાંચ વાગ્યે ફરી આવીશું. લોકો તબીબની નાડપારખું આવડત જોઇને માઉથ-ટુ-માઉથ પબ્લિસિટી કરતા હોય છે. જેને લીધે અમે પણ અહી આવ્યા છીએ.”
“અરે યાર, બહુ સમયે આવું શાંતિથી બોલીને અંદર ઘુસણખોરી કરી જનાર વ્યક્તિ જોયો. આવો, અંદર ! જોઈ લઈએ દર્દીને !”

મારો મિત્ર અને હું કેબિનમાં અંદર ગયા. ડૉકટર સાથે અમુક જનરલ વાતો થઇ.

“સત્યાગ્રહ માટેની તારી વાત મને ગમી. વ્યક્તિ સિદ્ધાંતનિષ્ઠ હોવા છતાં ઘણીવાર તેનાથી કર્તવ્યચૂક થતી હોય છે. તેને પોતાનું કર્તવ્ય યાદ અપાવવા માટે આવો નાનો ઇન્સિડેન્ટ ઈનફ છે, જેમ કે હું ! સમાજમાં મોટો વર્ગ એવો છે કે, કર્તવ્યચૂક છે. તેમને પોતાનું કર્તવ્ય યાદ અપાવવા માટે માત્ર આવ્યા યુવાનોની અને નાના અમસ્તા શાંતિપૂર્ણ વિરોધની જ જરૂર છે. ગાંધીચીંધ્યો માર્ગ ‘આઉટડેટેડ’ છે કે નહિ એ પ્રશ્ન જ ન હોવો જોઈએ. આવજે દોસ્ત, મળીશું.”

(લાઈવ આલેખન: ૯ ઓગસ્ટ, ૨૦૧૬. સાંજના સાત વાગ્યે)